شاید وقتی نام گفتار درمانی را می‌شنوید، تصور کنید منظور از گفتار درمانی، درمان به وسیله صحبت کردن و گفت‌وگو باشد. اما باید بدانید گفتار درمانی به علم روانشناسی و یا مشاوره ارتباطی ندارد. گفتار درمانی نوعی توانبخشی‌ست که با ارائه راهکارها و تمرین‌های علمی به افراد کمک می‌کند با دیگران ارتباط کلامی و غیر کلامی موثر برقرار کنند.
گفتار درمانی چیست؟
گفتار درمانی شاخه‌ای از توانبخشی است که در آن یک متخصص گرفتار درمانگر در ابتدا مشکلات زبان، گفتار و بلع را در فرد شناسایی و سپس درمان می‌کند. باید بدانید گفتار درمانی نوعی توانبخشی‌ست که با روش‌های مختلف توانبخشی و درمانی سروکار دارد. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، گفتار درمانی را نباید با روانشناسی اشتباه گرفت. برای آگاهی از فرآیند گفتار درمانی ابتدا به تفاوت گفتار و زبان می‌پردازیم. در گفت‌وگوی روزمره شاید گفتار و زبان یکسان بنظر برسند اما باید بدانید در گفتار درمانی این دو مقوله کاملا جدا از هم هستند.
در فرآیند صحبت کردن و برقراری ارتباط کلامی، دو عملکرد مجزا ولی پیوسته وجود دارد. یکی از آن‌ها گفتار و دیگری زبان است. در بخشی از فرآیند صحبت کردن که در مغز ما رخ می‌دهد، مانند انتخاب کلمات، جمله‌بندی‌ها و یا معنای کلمات و... زبان نامیده می‌شود. در ادامه این فرآیند آن‌چه از طریق ریه، حنجره، دستگاه صوتی، عضلات زبان و.. به صورت کلام بروز می‌کند، گفتار نامیده می‌شود.
هرگاه بخشی از این فرآیند برقراری ارتباط دچار اختلال شود، مراجعه برای گفتار درمانی ضرورت پیدا می‌کند. گفتار درمانگر برای رفع و یا بهبود این اختلالات اقدام می‌کند. بنابراین باید بدانید گفتار درمانی دایره وسیعی از ارتباطات کلامی و غیر کلامی را در برمی‌گیرد.
گفتار درمانی تنها به صحبت کردن افراد محدود نمی‌شود، بلکه حتی به کسانی که دچار آسیب‌های مغزی یا آسیب دستگاه گفتاری هستند و توانایی صحبت کردن ندارند، برای برقراری ارتباط غیر کلامی با دیگران کمک می‌کند.
گفتار درمانگر کیست؟
گفتار درمانگر در حقیقت فرد توانبخشی است که به بررسی و تشخیص اختلال در زمینه گفتار، درمان و بلع می‌پردازد. گفتار درمانگر پس از تشخیص اختلال در افراد شیوه درمان را مشخص و با تمرین‌ها و راهکارهای عملی فرآیند درمان را آغاز می‌کند.
گفتار درمانگر تنها در زمینه صحبت کردن به افراد کمک نمی‌کند، بلکه فرد را برای برقراری ارتباطات غیر کلامی نیز یاری می‌کند. زیرا ممکن است بسیاری از افراد توانایی سخن گفتن را نداشته باشند اما همچنان می‌توانند از شیوه‌های غیر کلامی برای برقراری ارتباط استفاده کنند. ممکن است فرد در روش‌های ارتباطی دیگر به جز صحبت کردن دچار مشکل باشد، مانند زبان بدن، برقراری ارتباط چشمی و .. درمانگر به این افراد نیز کمک به سزایی می‌کند.
گفتار درمانگر در زمینه‌های مختلفی از جمله فیزیولوژی و آناتومی اندام‌هایی همچون زبان و حلق و.. در زمینه بلع نیز تخصص دارد و به افرادی که به دلیل بیماری در بلع غذا نیز مشکل دارد، کمک می‌کند تا با توانبخشی این مشکل را رفع کنند.
گفتار درمانگر با توجه به مشکلات مراجعه‌کنندگان می‌تواند آن‌ها را به متخصصان دیگر مانند متخصص گوش، حلق و بینی، مغز و اعصاب، متخصص اطفال و ..ارجاع دهد و فرآیند درمان مراجعه کنندگان را از چند جنبه مختلف پیگیری کند. این امر به فرد کمک می‌کند تا فرآیند درمان را سریعتر پیش ببرد.
چه کسانی به گفتار درمانی نیاز دارند؟
به طور کلی هر فردی که دچار اختلال در گفتار و زبان باشد به گفتار درمانی نیاز دارد. نیازهای گفتار درمانی براساس سن و سایر مشخصه‌ها توسط گفتار درمانگر مشخص می‌شود. هر فرد براساس تشخیص گفتار درمانگر می‌تواند روش‌های درمانی را آغاز کند.
برخی از مواردی که به گفتار درمانی نیاز دارند به شرح زیر است:
• افراد دارای اتیسم
• افراد دارای لکنت زبان
• افراد دارای کم‌توانی ذهنی
• برخی از مبتلایان به بیماری‌های سرطان حنجره یا زبان
• کودکانی که در گفتار تاخیر دارند
• افرادی که دچار آسیب مغزی شده‌اند
• افراد دارای مشکلات شنوایی
• افرادی که در بلع مشکل دارند
• افرادی که دارای اختلالات صوتی هستند و موارد بسیار دیگر...
گفتار درمانی برای کودکان
یکی از مهم‌ترین حیطه‌های گفتار درمانی، گفتار درمانی کودکان است. بسیاری از اختلالات گفتاری به دلیل رشد مغز و انعطاف‌پذیر بودن آن در کودکی به راحتی قابل حل هستند. در صورتی که اگر مراجعه برای درمان با تاخیر صورت بگیرد، ممکن است اختلالات به سختی قابل درمان باشند و یا حتی در بزرگسالی نیز همچنان باقی بمانند.
یکی دیگر از ضرورت‌های مراجعه به‌موقع برای گفتار درمانی کودکان این است که اختلالات گفتاری در کودکی می‌تواند آسیب‌های روحی جدی به کودکان وارد کند. کودکان در سنین ابتدایی زندگی بیش از سایر دوره‌ها نیازمند برقراری ارتباط با همسالان خود هستند و اختلال یا تاخیر در گفتار می‌تواند لطمه‌های روحی غیرقابل جبرانی به آن‌ها وارد کند.
کودکانی که از اختلالات گفتاری رنج می‌برند، از انتقال پیام از طریق ادا کردن کلمات، جمله‌بندی و یا حتی نوشتن ناتوان هستند. همین امر می‌تواند روند رشد و برقراری ارتباط کودک با دیگران را مخدوش کند. گفتار درمانی به کودکان کمک می‌کند تا بتوانند این اختلالات را درمان و یا آثار آن را تا حد زیادی کاهش دهند.
یکی از موارد شایع در مراجعه گفتار درمانی کودکان تاخیر در صحبت کردن است. بسیاری از والدین با بیان اینکه خودشان هم در کودکی دیرتر صحبت کرده‌اند، از مراجعه به گفتار درمانگر خودداری می‌کنند. در صورتی که باید بدانید این تاخیر در گفتار ممکن است نشان از یک اختلال داشته باشد، و تاخیر در مراجعه ممکن است زندگی کودک را دچار اختلال کند. بنابراین توصیه می‌شود والدین اگر با تاخیر در صحبت کردن کودکان مواجه شدند حتما به گفتار درمانی مراجعه کنند. گفتار درمانگر با بررسی عوامل مختلف والدین را راهنمایی می‌کند که آیا کودک نیازمند درمان است و یا فقط والدین باید با تمرین‌های ساده در خانه کودک را یاری کنند.
مشکلات گفتاری در کودکان ممکن است براساس عوامل ژنتیکی، آسیب‌های مغزی، انواع سندروم‌ها، و یا حتی شیوه برخورد والدین با کودک باشد. مراجعه به گفتار درمانی کودکان به والدین کمک می‌کند تا با تشیخ به موقع علل اختلالات گفتاری هرچه سریعتر برای درمان آن اقدام کنند. اگر شما هم احساس می‌کنید کودکتان دچار تاخیر در گفتار و یا دچار لکنت زبان و سایر اختلالات گفتاری و زبانی است، بهتر از هرچه سریعتر برای گفتار درمانی اقدام کنید، تا هرچه سریعتر فرآیند درمان برای کودک شما آغاز شود.
گفتار درمانی در بزرگسالان
بسیاری از بزرگسالان نیز به دلیل مشکلاتی که در گذشته داشته اند و یا بیماری‌هایی مانند سکته مغزی و .. در گفتار و یا بلع دچار مشکلاتی می‌شوند. حل این مشکلات نیازمند مراجعه به گفتار درمانی است.
درمان برای همه اختلالات گفتاری و زبانی در گفتار درمانی بزرگسالان ممکن است به طور کامل نتیجه بخش نباشد. اما باید بدانید بسیاری از بیماران پس از مراجعه به گفتار درمانی بزرگسالان شاهد پیشرفت‌های محسوسی در درمان اختلالات گفتاری خود بوده‌اند.
در برخی از اختلالات گفتاری افراد ممکن از کودکی دچار این اختلال باشند، ولی به دلیل عدم درمان آن همچنان در بزرگسالی هم از آن رنج می‌برند. یکی از شایع‌ترین این اختلالات لکنت زبان است، که غالبا در کودکی به دلایل مختلف بروز می‌کند. لکنت زبان اگر در کودکی درمان نشود در بزرگسالی نیز فرد را آزار خواهد داد. گفتار درمانگر بزرگسالان در زمینه لکنت نیز به فرد کمک می‌کند تا بتواند این اختلال را به میزان زیادی بهبود بخشد. بنابراین باید گفت گفتار درمانی به درمان بسیاری از اختلالاتی که از کودکی با فرد همراه بوده است نیز کمک می‌کند. شیوه درمانی در گفتاردرمانی بزرگسالان پس از بررسی‌های مختلف توسط گفتار درمانگر تعیین می‌شود.
مزایای گفتار درمانی
- گفتار درمانی نوعی توانبخشی است که به درمان و یا کاستن مشکلات زبانی، گفتاری و بلع کمک می‌کند.
- برقراری ارتباط با دیگران یکی از اساسی‌ترین نیازهای هر انسانی است. گفتار درمانی به افراد در برقرار ارتباط کلامی و غیر کلامی کمک بسزایی می‌کند.
- ناتوانی در ادای صحیح کلمات، اشکال در جمله‌بندی، لکنت و ... از مواردی هستند که باعث کاهش اعتمادبه‌نفس در افراد می‌شوند و آنان را از بسیاری از موقعیت‌ها محروم می‌کنند. گفتار درمانی به این دسته از افراد کمک می‌کند اعتمادبه‌نفس از دست رفته خود را بازیابی و بتوانند به شکلی موثر با دیگران ارتباط برقرار کنند.
- گفتار درمانی به کودکان سندروم داون، اتیسم و یا افراد دچار فلج مغزی کمک می‌کند تا با محیط پیرامون خود ارتباط برقرار کنند.
- در گفتار درمانی کودکان، گفتار درمانگر به والدین تمرین‌هایی را می‌آموزد که به وسیله آن می‌توانند فرآیند درمان را در خانه نیز دنبال کنند و بهبود کودک سریعتر حاصل شود.
- گفتار درمانی فقط برای درمان اختلالات گفتاری و زبانی نیست بلکه به افرادی که به دلیل بیماری یا فلج صورت و دهان در زمینه بلع غذا مشکل دارند نیز کمک می‌کند تا با توانبخشی توانایی بلع غذا را بازیابی کنند.
نکات مهم در گفتار درمانی
گفتار درمانی در افراد یک فرآیند پیوسته است که امکان دارد که درمان آن به سرعت صورت نگیرد و زمان طولانی برای آن صرف شود. باید بدانید فرآیند گفتار درمانی نیازمند صبوری و پیگیری در برگزاری جلسات است. برخی اختلالات گفتاری یا زبانی ممکن است به طور کامل بهبود پیدا نکنند اما باید بدانید گفتار درمانی به بهبود کیفیت زندگی فرد و برقراری ارتباط با دیگران کمک به‌سزایی می‌کند.
یکی از موارد مهم در مراجعه برای گفتار درمانی این است که فرد بدون تاخیر برای درمان مراجعه کند. بسیاری از اختلالات گفتاری در کودکی به راحتی قابل درمان هستند. درصورتی که اگر دیرتر مراجعه شود ممکن است به طور کامل بهبود حاصل نشود. البته باید به این نکته توجه کنید هیچ وقت برای مراجعه به گفتار درمانی دیر نیست و هر فردی فارغ از سن خود می‌تواند درمان متناسب را دریافت کند.
بسیاری از درمان‌هایی که در گفتار درمانی توصیه می‌شود نیازمند تمرین و همکاری فرد است. بنابراین باید فرد در انجام این تمرین‌ها ممارست و پیگیری داشته باشد.
سخن آخر
گفتار درمانی یکی از شاخه‌های مهم توانبخشی است که به درمان اختلالات گفتاری و زبانی در افراد کمک می‌کند. از آنجایی که همه افراد، نیازمند برقراری ارتباط در جامعه هستند، تشخیص به‌موقع اختلالات گفتاری و زبانی و درمان هر چه سریعتر آن، به فرد کمک می‌کند زندگی فردی و اجتماعی خود را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد.
گفتار درمانی فرآیند درمانی طولانی دارد، اما باید بدانید نتایج آن بسیار اثربخش و قابل مشاهده است، این امر به ویژه در کودکانی که در سنین پایین هستند،کاملا قابل مشاهده است. به طوری که ممکن است حتی مشکلات گفتاری و زبانی کودک با درمان مناسب به طور کامل رفع شود. با این حال هیچگاه برای درمان اختلال گفتاری دیر نیست و افراد در هر سن و با هر شدتی از علائم این اختلالات می‌توانند برای درمان به گفتار درمانی مراجعه کنند.
نظر شما